NIEUWE INITIATIEVEN VAN EURODEFENSE VOOR VEILIGHEID EN VERDEDIGING VAN DE EUROPESE UNIE

Het veiligheids- en verdedigingsvermogen van de EU moet worden versterkt. Daarover is veel te doen in Nederland en Europa. Multilaterale defensiesamenwerking verliep de afgelopen decennia moeizaam. Om een nieuwe impuls te geven aan versterking van de veiligheid en defensie van de EU heeft het in 15 landen vertegenwoordigde EURODEFENSE netwerk een voorstel naar Brussel gestuurd.

Het gaat bij Europese veiligheid niet langer uitsluitend om militaire dreigingen en om verdediging van territorium van een lidstaat. Er zijn veel nieuwe dreigingen en ontwikkelingen die de meeste individuele lidstaten niet aan kunnen. Het gaat om verschillende, vaak hybride bedreigingen, zoals cyberaanvallen, misinformatie, mensenhandel, illegale immigratie, terrorisme, handelsbelemmeringen en conflicten in grensregio’s. Europa is een wereldspeler van formaat geworden. Die zal zich meer moeten inspannen om de Europese normen en waarden te verdedigen en haar burgers te beschermen.

In het verdrag van Lissabon is verantwoordelijkheid voor de bescherming van de burgers bij de EU gelegd, echter zonder daarvoor de noodzakelijke middelen beschikbaar te stellen. Hierdoor staan in toenemende mate belangen en veiligheid van de lidstaten en de inwoners van de EU op het spel.

Omdat defensiesamenwerking tussen lidstaten de afgelopen decennia weinig versterking van de EU heeft opgeleverd, heeft EURODEFENSE een nieuw concept ontwikkeld waarmee de meest acute tekortkomingen gezamenlijk worden aangepakt.  Waar gaat het om?

1.    Een permanente, beperkte maar hoogkwalitatieve EU-interventiecapaciteit voor directe actie in geval van crisis, en ter overbrugging van de mobilisatie- of activatieperiode van eenheden van lidstaten. Dit kunnen bewapende eenheden zijn, maar ook cyber- of andere technologisch geavanceerde eenheden. Personeel van deze permanente EU-eenheden heeft geen formele binding met lidstaten (“Blue Badges”) en wordt ingezet door een in te stellen EU Veiligheidsraad.

2.    Het ontwikkelen van aanvullende defensieve capaciteiten die het vermogen van de meeste lidstaten te boven gaan. Zowel op nieuwe technologiegebieden, zoals drones, satellieten, cyberdefensie en artificial intelligence, als voor kapitaalintensieve conventionele middelen.

3.    Snelle EU-besluitvorming in crisissituaties. Daarvoor is aanpassing van onder meer de huidige unanimiteitsregels in het buitenlands- en defensiebeleid in crisissituaties noodzakelijk.

4.    Versterken van de EU-commandostructuur om leiding te kunnen geven aan EU eenheden in samenwerking met vooraf toegezegde eenheden van lidstaten, ook als EU bijdrage aan de NAVO.

Wat betekent dit voor de lidstaten en voor Nederland in het bijzonder?
Aanvaarden dat “alles zelf kunnen” niet altijd meer mogelijk en noodzakelijk is. De meeste Europese landen kunnen dat nu ook niet. Uitgangspunt in het voorstel is vrijwilligheid: Iedere lidstaat kan zelf bepalen welke defensie capaciteiten zij nodig acht voor de eigen verdediging en welke deel daarvan zij wil toezeggen in EU verband. Technologisch onderzoek en ontwikkeling van defensieprojecten waar een lidstaat geen belangstelling voor heeft of die de eigen mogelijkheden te boven gaan kunnen vanuit de Europese defensieorganisatie worden uitgevoerd. Dat past ook goed bij het Nederlandse “niche-capabilities” beleid. Beperkte zaken goed doen in plaats van alles willen met te weinig budget kan ook financieel voordelig zijn; EU-defensie financiering kan hierbij stimulerend werken. 

De te vormen relatief kleine Europese defensieorganisatie kan in crisissituaties snel optreden. Geavanceerd, proportioneel en een effectieve aanvulling op de capaciteiten die lidstaten nu voor zichzelf en voor de NATO beschikbaar hebben. Dit doet geen afbreuk  aan de eigen soevereiniteit of aan NATO verplichtingen. Het voorstel is gebaseerd op de realiteit dat de EU-buitengrenzen meer bepalend zijn voor onze veiligheid dan de grenzen van Nederland en de andere EU-lidstaten.